INLEIDING
De IJssel in Giesbeek heeft deel uitgemaakt van een NAVO-verdedigingslinie uit de Koude Oorlog. De Nederlandse regering besloot in de jaren vijftig van de 20ste eeuw het volgende: mochten de Sovjet_Unie en haar bondgenoten een opmars beginnen, dan kon men grote delen aan weerszijden van de IJssel onder water. Het idee werd door kapitein J.C.E. Haex (1911 – 2002) uitgewerkt. Het geheime plan, officieel ‘Noodbrug Ponton Plan Deventer’ genoemd, kwam in de eerste helft van 1953 gereed. Deze waterlinie was tot eind 1990 een groot geheim.
Ten hoogte van de Rhedense Veerweg bevinden zich nog kazematten. Ten zuiden van de Valeplas bevindt zich een inlaat. Op de originele kaart staan bij Giesbeek twee inlaten weergegeven. Deze kaart is te bezichtigen in één van de bunkers in Olst.
De bunkers en kazematten waren bedoeld ter verdediging van de stuwen en andere waterwerken. Niet om een leger van Russen tegen te houden. Ze waren eigenlijk ook nooit bewapend en/of bemensd.
IJssellinie
De
IJssellinie was een waterlinie uit de Koude Oorlog. Deze waterlinie moest ons
land beschermen tegen een mogelijke Russische invasie. Dit plan maakte het
mogelijk om een 127 kilometer lange en
drie tot tien kilometer brede strook land tussen Nijmegen en Kampen onder water
te zetten. Dat gebeurde o.a. via inlaten vanaf Nijmegen/Arnhem tot aan
Olst. Daar is de laatste inlaat
gebouwd. Zo’n inlaatwerk was een van de
manieren om het land onder water te zetten (te inunderen). Er zijn in totaal 7
van deze objecten gebouwd, in breedte variërend van 2 tot 12 openingen. Door het onder water zetten zou de
opmars van de Russen worden vertraagd. Zo werd tijd gewonnen om manschappen en
materiaal uit Groot-Brittannië te kunnen aanvoeren
Het water moest zo hoog staan dat vijandelijke troepen niet over land konden
oprukken,. Anderzijds mocht het water niet zo hoog staan dat het water bevaarbaar was. Om het water
snel te kunnen laten binnenstromen én het waterpeil te kunnen controleren werd
een aantal ingenieuze waterbouwkundige en militaire installaties ontworpen.
Deze verdedigingswerken werden begin jaren ’50 in het diepste geheim aangelegd.
.
Geheimhouding
Alles wat met de IJssellinie te maken had was omgeven met een zeer strikte geheimhouding. Bij de aanleg/bouw werd vooral gebruik gemaakt van arbeiders uit de Randstad; zij kwamen niet of nauwelijks in contact met de omwonenden. Overigens maakten die zich in de tijd van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog niet druk om wat zich bij de IJssel afspeelde. De geheimhouding ging zo ver, dat zelfs het parlement niet werd ingelicht. Burgemeesters en hoge ambtenaren van de gemeenten langs de IJssel waren wel op de hoogte; zij hadden te maken met een zeer ver doorgevoerde geheimhoudingsplicht. Er waren plannen voor evacuatie van de ruim 400.000 bewoners van de IJsselvallei. Ook die waren zo geheim dat ze nimmer in de praktijk zijn getest. Overigens waren ’de Russen’ redelijk op de hoogte. Dit blijkt onder meer uit een stafkaart die in het bezit is van de Stichting De IJssellinie. De geheimhouding van de IJssellinie werd officieel pas opgeheven in 1990, na de val van de Berlijnse Muur.
De vraag of de IJssellinie in militair opzicht ’gewerkt’ zou hebben, is – gelukkig – nooit beantwoord; de ’Russen’ zijn immers niet gekomen. Maar vast staat wel dat de waterbouwkundige werken van de IJssellinie golden als een buitengewoon knap staaltje van Nederlandse waterbouwkundige ingenieurskunst.
Opheffing
Na de toetreding van de Bondsrepubliek Duitsland in mei
1955 tot de NAVO werd de IJssellinie langzamerhand overbodig. De eerste
verdedigingslijn van de NAVO werd verplaatst naar de grens met de DDR
(Oost-Duitsland).In 1964 werd de IJssellinie opgeheven en werd begonnen met de
(gedeeltelijke) sloop. Rondom Olst zijn nog kazematten en bunkers aanwezig die
bezichtigd kunnen worden.
Zie voor meer informatie ook voor rondleidingen www.ijssellinie.nl
@ stichting de IJssellinie, Olst 2019
Bron: tekst @ ijssellinie
